Trong kho tàng ca dao tục ngữ Việt Nam, có nhiều câu khuyến răn về việc sống theo đạo lý biết ơn, trong đó có câu tục ngữ quý báu: “Nếm trái, nhớ người trồng cây”.
Có thể nói rằng câu tục ngữ này mang đến cho chúng ta một bài học sâu sắc về lòng biết ơn. Nhìn chung, nó đề cập đến hai khía cạnh quan trọng. Trước tiên, khía cạnh đen tối: Khi ta thưởng thức trái cây, chúng ta nên nhớ đến những người nông dân vất vả đã trồng, chăm sóc cây để cho chúng ta có trái ngọt ngào. Nhìn nhận khía cạnh sâu xa hơn, “nếm trái” thực sự muốn ám chỉ việc sử dụng, hưởng thụ thành quả của công lao người khác, trong khi “người trồng cây” là những người tạo nên thành quả đó để chúng ta được hưởng thụ. Câu tục ngữ nhắc nhở chúng ta phải nhớ đến công lao của những người đã làm nên thành quả, và biết ơn họ, không nên quên ơn bội nghĩa, hay qua cầu rút ván.
Vậy tại sao lại cần phải có lòng biết ơn trong cuộc sống? Cuộc sống của chúng ta như một mạch rồng, mỗi sự vật, sự việc đều có mối quan hệ, tác động lẫn nhau. Điều này giống như cây cỏ cần đất, đất cần cây cỏ để tạo nên một hệ sinh thái hoàn hảo. Biết ơn là cách chúng ta có thể giúp đỡ và hỗ trợ lẫn nhau. Nó không chỉ là hành động đẹp, mà còn là một biểu hiện tốt đẹp được cha ông kế lại qua hàng thế kỷ. Lòng biết ơn là tình cảm xuất phát từ việc trân trọng công sức lao động của người khác, là nền tảng của một xã hội nhân ái và đoàn kết. Thiếu lòng biết ơn sẽ khiến con người trở nên ích kỉ, sống trong thù hận và tự tâm đắc, gắn bó chỉ với lợi ích cá nhân và gia đình.
Trong cuộc sống hàng ngày, có nhiều cách thể hiện lòng biết ơn như câu tục ngữ đang muốn truyền đạt. Những người có lòng biết ơn sẽ luôn trân trọng và yêu quý những người đã tạo ra thành quả cho họ. Học trò biết ơn thầy cô sẽ học tập chăm chỉ và tuân thủ nề, nghe lời và thi đua học tập. Việc con cái giúp đỡ cha mẹ là một biểu hiện giản dị của lòng biết ơn. Chúng ta cũng ghi nhớ công ơn nuôi dưỡng và sinh thành của ông bà tổ tiên bằng cách tưởng nhớ họ trong các dịp lễ lớn như rằm, mùng một, giỗ, tết… Nhân dân cũng cần biết ơn các anh hùng liệt sĩ đã chiến đấu, hy sinh để bảo vệ Tổ Quốc, mang lại cuộc sống bình yên cho họ. Dù là thời xưa hay ngày nay, cha ông ta thường sử dụng câu tục ngữ này để truyền đạt giáo lý về lòng biết ơn, sống có trách nhiệm, có tình và có nghĩa. Với tri giác sống như vậy, chúng ta sẽ nhận được sự tôn trọng và yêu quý từ mọi người.
Ngoài câu tục ngữ “Nếm trái, nhớ người trồng cây”, cha ông ta còn để lại nhiều câu tục ngữ khác về lòng biết ơn như:
“Uống nước nhớ nguồn”
Hay:
“Con ơi, ghi nhớ điều này.
Công cha, nghĩa mẹ, công thầy chớ quên”…
Mỗi người chúng ta cần có nhận thức đúng đắn và ý thức giữ gìn, bảo vệ đạo lý nhớ ơn của dân tộc. Đồng thời, chúng ta phải lên án, chỉ trích những kẻ vô ơn, ích kỷ, chỉ quan tâm đến lợi ích cá nhân của mình.
Tóm lại, câu tục ngữ giáo dục con người về lòng biết ơn, chịu ơn. Điều này tạo nên nền tảng cho vẻ đẹp truyền thống của Việt Nam và châu Á. Đó cũng chính là cơ sở cho nhiều giá trị tốt đẹp khác của con người.
